Środki kontrastujące - inforadiologia.pl

W radiologii stosuje się tzw. środki kontrastujące. Są to substancje chemiczne wprowadzane różną drogą do organizmu. Powodują one wzrost kontrastowości obrazów uzyskiwanych w czasie badań radiologicznych przez zwiększenie różnic jasności w poszczególnych częściach tych obrazów. Przekłada się to na lepsze uwidocznienie badanych struktur ciała, a szczególnie lepsze uwidocznienie zmian patologicznych. Jeżeli wprowadzony środek kontrastujący powoduje zwiększenie zaczernienia elementów obrazu, określa się go jako negatywny. Jeżeli powoduje wzrost jasności elementów obrazu, nazywa się go pozytywnym.

Dla różnych technik badania stosuje się różne środki kontrastujące.

W przypadku badań przewodu pokarmowego – w rentgenodiagnostyce – używa się zawiesiny siarczanu baru połykanej doustnie albo podawanej doodbytniczo. Jeżeli w czasie badania stosowana jest wyłącznie zawiesina siarczanu baru to jest to tzw. technika jednokontrastowa. Uzyskuje się obraz w formie „odlewu” światła badanego odcinka przewodu pokarmowego co jest stosunkowo mało dokładne. Znacznie dokładniejszą jest tzn. technika podwójnego kontrastu (dwukontrastowa). Podaje się niewielką ilość zawiesiny siarczanu baru tak aby pokryć ściany badanego odcinka przewodu pokarmowego cienką warstwą. Następnie wypełnia się światło przewodu pokarmowego gazem (może to być powietrze lub dwutlenek węgla). Technika ta pozwala na uwidocznienie szczegółowej struktury błony śluzowej.

Siarczan baru jest nierozpuszczalny w wodzie i nie wchłania się z przewodu pokarmowego. Nie należy go stosować w przypadku podejrzenia naruszenia ciągłości ściany przewodu pokarmowego. Nie stosuje się go także w badaniach tomografii komputerowej.

Inne, bardzo powszechnie stosowane to jodowe środki kontrastujące. Są to preparaty o budowie opartej na strukturze pierścienia benzenowego z „przyczepionymi” atomami jodu. Jod powoduje zwiększone pochłanianie promieniowania rentgenowskiego dając wzrost jasności elementów obrazu, w których znajduje się środek kontrastujący (pozytywny środek kontrastujący). Aktualnie stosuje się tzw. środki niejonowe, które rozpuszczają się w wodzie zachowując elektryczną obojętność. Jodowe środki kontrastujące mogą być podawane dożylnie lub dotętniczo i wtedy wydalane są przez nerki. Mogą też być podawane bezpośrednio do przewodu pokarmowego, dróg moczowych, dróg rodnych, dróg żółciowych, kanału kręgowego. Środki te stosowane są najczęściej w badaniach tomografii komputerowej, badaniach angiograficznych, w naczyniowych procedurach radiologii zabiegowej oraz niektórych badaniach radiologii klasycznej (rentgenodiagnostyce).

Środki kontrastujące stosowane w badaniach rezonansu magnetycznego są to najczęściej paramagnetyki, których podstawowym składnikiem jest gadolin. Skracają one tzw. czas relaksacji T1 powodując wzrost jasności elementów obrazu, w których znajduje się środek kontrastujący (pozytywne środki kontrastujące). Są rozpuszczalne w wodzie i wydalane przez nerki. Najczęściej podaje się je dożylnie.

Środki kontrastujące stosowane w badaniach ultrasonograficznych to preparaty zawierające mikroskopijne pęcherzyki gazu zawieszone w albuminie. Podawane są dożylnie a wydalane przez płuca. W miejscu podania uwolnione mikropęcherzyki odbijają ultradźwięki wzmacniając w ten sposób sygnał. Następuje wtedy rozjaśnienie na obrazie. Nie należy podawać ultrasonograficznych środków kontrastujących mniej niż 24 godziny przed zabiegami z użyciem pozaustrojowej fali uderzeniowej. Środki te nie są stosowane rutynowe.

Przedstawione środki kontrastujące są stosowane najczęściej.

Środki kontrastujące – działania niepożądane

Nowoczesne środki kontrastujące cechują się niskim ryzykiem wystąpienia objawów niepożądanych. Jednak jak każdy preparat wprowadzany do organizmu, mogą powodować takie działania, chociaż nie u każdego one wystąpią. Jeżeli jednak wystąpią, zwykle są przejściowe i mają niewielkie nasilenie. Opisywano również reakcje o ciężkim lub zagrażającym życiu przebiegu. Większość reakcji ubocznych występuje w ciągu pierwszej godziny od podania, jednak niekiedy dochodzi do reakcji opóźnionych (po kilku godzinach lub kilku dniach od podania). Przede wszystkim reakcje niepożądane można podzielić na łagodne, umiarkowane i poważne, w zależności od objawów:

Łagodne

nudności, łagodne wymioty, pokrzywka, świąd, rumień, uczucie ciepła, niepokój, reakcja wazowagalna samoistnie ustępująca

Umiarkowane

wyraźna pokrzywka, skurcz oskrzeli, obrzęk twarzy/krtani, reakcja wazowagalna

Poważne

wstrząs hipotensyjny, zatrzymanie oddechu, arytmia, zatrzymanie akcji serca

European Society of Urogenital Radiology (ESUR) publikuje regularnie aktualne wytyczne związane ze stosowaniem środków kontrastujących.

Wybrane informacje o działaniach niepożądanych oraz zasadach stosowania środków kontrastujących, na podstawie ESUR podane są poniżej.

Doustne/doodbytnicze środki kontrastujące

Środek kontrastujący podany doustnie, ewentualnie doodbytniczo, może wywołać biegunkę, która ustępuje z chwilą opróżnienia jelita ze środka kontrastującego. U pacjentów z zapaleniem jelit, choroba może czasowo zaostrzyć się.

Przeciwskazania

Naruszenie ciągłości ściany jelit

należy stosować jodowe środki kontrastujące rozpuszczalne w wodzie,
u noworodków i pacjentów narażonych na ryzyko przecieku do śródpiersia lub płuc należy stosować środki kontrastujące nisko- lub izoosmolarne.

Wcześniejsze reakcje alergiczne na preparaty zawierające bar

należy stosować jodowe środki kontrastowe rozpuszczalne w wodzie i być przygotowanym na podjęcie leczenia w razie wystąpienia reakcji.

Ostrzeżenia

w przypadku zwężenia jelit należy stosować tylko niewielkie ilości środka kontrastującego,
w przypadku rozległych stanów zapalnych okrężnicy należy unikać wlewu z użyciem środka kontrastującego zawierającego bar.

Powikłania

Zmniejszenie ruchomości jelit

należy wtedy zwiększyć podaż płynów.

Aspiracja do drzewa oskrzelowego

przy znacznej ilości środka kontrastującego należy usunąć go bronchoskopowo,
stosować fizjoterapię układu oddechowego,
należy podać antybiotyki.

Jodowe środki kontrastujące

Ostre reakcje niepożądane na jodowe środki kontrastujące – czynniki zagrożenia

Dotyczące pacjentów

wystąpienie w przeszłości umiarkowanej lub poważnej ostrej reakcji na środek jodowy,
astma wymagająca leczenia farmakologicznego,
alergia wymagająca leczenia farmakologicznego.

Dotyczące środka kontrastującego:

środek kontrastujący jonowy o wysokiej osmolalności.

Uwaga

nie ma różnicy w częstości występowania ostrych reakcji między niejonowymi środkami kontrastującymi o niskiej osmolarności a izo-osmolarnymi.
nie ma różnicy w częstości występowania ostrych zdarzeń niepożądanych wśród niejonowych środków kontrastujących niskoosmolarnych.

2. Opóźnione rekcje niepożądane na dożylny, jodowy środek kontrastujący mogące wystąpić w ciągu od 1 godziny do 1 tygodnia po wstrzyknięciu:

Reakcje skórne: mogą występować podobnie jak w przypadku innych zmian wywołanych przez leki a najczęściej grudkowo-plamiste wysypki, rumień, obrzęk i świąd. Większość reakcji skórnych jest łagodna lub umiarkowana i ustępuje samoistnie; różne opóźnione objawy (np. nudności, wymioty, bóle głowy, bóle mięśniowo-szkieletowe, gorączka) zostały opisane jako występujące po podaniu środka kontrastującego, jednak wiele a nich nie jest z nim związana.
Czynniki zagrożenia dla reakcji skórnych: wcześniejsze późne reakcje na środek kontrastujący, leczenie Interleukiną-2, stosowanie dimerów niejonowych

Bardzo późne reakcje niepożądane, (które mogą wystąpić później niż 1 tydzień po wstrzyknięciu):

nadczynność tarczycy

Reakcje niepożądane na jodowe środki kontrastujące dotyczące nerek

Czynniki zagrożenia dotyczące pacjenta:

eGFR poniżej 30ml/min/1,73m²przed dożylnym podaniem środka kontrastującego; u chorych niedializowanych badanie należy przeprowadzić w warunkach hospitalizacji, po konsultacji nefrologicznej (Zalecenia PLTR)
stwierdzona lub podejrzewana ostra niewydolność nerek.

Czynniki zagrożenia dotyczące procedury:

środki o wysokiej osmolalności, wysokie dawki środka kontrastującego, wielokrotne podawanie środka kontrastującego w przeciągu 48-72 godzin.

Identyfikacja pacjentów wymagających zbadania wydolności nerek

Badania w trybie planowym

Badanie eGFR jest konieczne dla każdego pacjenta u którego ma być podany jodowy środek kontrastujący; pomiar eGFR jest ważny 7 dni u pacjentów hospitalizowanych a 3 miesiące u pozostałych (Zalecenia PLTR).

Badanie eGFR u pacjentów ze stwierdzonym schorzeniem takim jak choroby nerek (eGFR< 60ml/min/1,73m²⁾, operacji nerek, białkomocz, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, dna moczanowa, niedawne przyjmowanie leków nefrotoksycznych - ważność wyniku 7 dni

Badania w trybie pilnym

Należy w miarę możliwości zidentyfikować pacjentów z grupy ryzyka (jak powyżej).

Należy oznaczyć eGFR, jeżeli badanie można opóźnić do czasu, aż dostępny będzie wynik, bez szkody dla pacjenta.

Gdy nie można uzyskać wyniku eGFR, należy postępować zgodnie z zasadami dotyczącymi pacjentów z eGFR poniżej 30ml/min/1,73 m² dla podania dożylnego, stosując się do nich tak ściśle, jak pozwolą na to okoliczności kliniczne.

Przed badaniem i po badaniu

w przypadku pacjentów z grupy ryzyka nawadnianie poprzez dożylne podanie roztworu soli fizjologicznej lub Sodium bicarbonate; nie zaleca się rutynowego nawadniania przed podaniem środków kontrastujących (Zalecenia PLTR),
po badaniu wskazane zwiększone picie niegazowanych płynów (przez 24 godziny) a w przypadku pacjentów z grupy ryzyka kontynuowanie dożylnego nawadniania i badanie eGFR po 48 godzinach.
Zalecenia PLTR: „Nie ma konieczności, aby pacjent był na czczo przed podaniem środka kontrastującego. Wymóg ten pochodzi z czasów kiedy stosowano środki wysokoomolalne, ale w dobie stosowania środków nisko- i izoosmolalnych nie ma już zastosowania”.
Środek kontrastujący przed badaniem TK powinien być podgrzany do temperatury 37 C. Zmniejsza to lepkość preparatu i redukuje ryzyko ewentualnych powikłań nerkowych. Do podgrzewania środków kontrastujących służą cieplarki o różnej konstrukcji, udostępniane przez dostawców tych preparatów” (Zalecenia PLTR).
Radiolog decyduje o podaniu środka kontrastującego niezależnie od treści skierowania wystawionego przez klinicystę.
Jedynym przeciwskazaniem do podania środków jodowych jest wstrząs anafilaktyczny po poprzednim podaniu. W takiej sytuacji badanie, o ile nie może być zastąpione inną techniką obrazową, powinno być wykonane w warunkach hospitalizacji, poprzedzone premedykacją i przeprowadzone w asyście zespołu anestezjologicznego (Zalecenia PLTR).

Uwaga
Nie wykazano aby jakakolwiek profilaktyka farmakologiczna dawała stałą ochronę przed nefropatią wywołaną przez jodowy środek kontrastujący.

Pacjenci ze szpiczakiem mnogim

z prawidłową czynnością nerek nie są narażeni na zwiększone ryzyko uszkodzenia nerek pod warunkiem, że są dobrze nawodnieni i że stosuje się jodowy nisko- lub izoosmolarny środek kontrastujący,
z obniżoną czynnością są narażeni na zwiększone ryzyko uszkodzenia nerek,
hiperkalcemia może zwiększać ryzyko uszkodzenia nerek; wskazana korekta hiperkalcemii przed podaniem środka kontrastującego.

Pacjenci z cukrzycą przyjmujący metforminę

pacjenci z eGFR>30ml/min/1,73m²mogą kontynuować zalecane przyjmowanie metforminy,
pacjenci z eGFR<30ml/min/1,73m²powinni odstawić metforminę przed podaniem środka kontrastującego i powinni wznowić jej przyjmowanie 48 godzin po jego podaniu, jeżeli czynność nerek nie uległa pogorszeniu.

Dializy a podawanie środków kontrastujących

korelacja czasu wstrzyknięcia środka kontrastującego z sesją hemodializy a także dodatkowa sesja hemodializy w celu usunięcia środka kontrastującego są niepotrzebne,
wszelkie środki kontrastujące zawierające jod mogą być usunięte poprzez hemodializę lub dializę otrzewnową jednak brak jest dowodów aby hemodializa lub dializa otrzewnowa chroniła pacjentów z zaburzeniami czynności nerek przed nefropatią wywołaną przez środek kontrastujący,
jeżeli u pacjentów, poddanych dializie, występuje jakakolwiek czynność nerek - pomiędzy kolejnymi wstrzyknięciami opartego na jodzie środka kontrastowego powinno upłynąć co najmniej 48 godzin.

Sekwencje i częstość podawania środków kontrastujących

pacjenci z prawidłową czynnością nerek (GFR>30ml/min/1,73m²) - pomiędzy wstrzyknięciami środków kontrastowych opartych na jodzie i gadolinie powinno upłynąć co najmniej 4 godziny,
pacjenci z zaburzeniem czynności nerek (GFR< 30ml/min/1,73 m² lub dializowani) – pomiędzy wstrzyknięciami środków kontrastowych opartych na jodzie i gadolinie powinno upłynąć co najmniej 7 dni,
w przypadku badań j. brzusznej z podaniem środków kontrastujących, badanie TK należy wykonać przed badaniem MR,
w przypadku badań klatki piersiowej i mózgu, zarówno badanie TK jak i MR mogą być wykonane jako pierwsze,
pacjenci z prawidłową czynnością nerek (GFR>30ml/min/1,73m²) - pomiędzy kolejnymi wstrzyknięciami opartego na jodzie środka kontrastującego powinno upłynąć co najmniej 4 godziny,
pacjenci z zaburzeniem czynności nerek (GFR<30ml/min/1,73m²lub dializowani) – pomiędzy kolejnymi wstrzyknięciami środka kontrastowego opartego na jodzie powinno upłynąć co najmniej 48 godzin.

Skutki wynaczynienie środka kontrastującego

Rodzaj uszkodzeń:

większość uszkodzeń ma łagodny charakter
ciężkie uszkodzenia obejmują owrzodzenia skóry, martwicę tkanek miękkich i zespół ciasnoty międzypowięziowej

Czynniki zagrożenia – dotyczące techniki

użycie strzykawki automatycznej,
nieoptymalne miejsca wstrzyknięcia, m.in. kończyna dolna i niewielkie żyły obwodowe,
duża objętość środka kontrastującego,
środek kontrastujący o wysokiej osmolarności i lepkości.

Czynniki zagrożenia – dotyczące pacjenta

brak możliwości komunikowania się, delikatne lub uszkodzone żyły, niewydolność tętnic, zaburzenia drenażu limfatycznego lub żylnego, otyłość.

Środki kontrastujące a guzy wytwarzające katecholaminy (guz chromochłonny nadnerczy i przyzwojak)

przed podaniem dożylnym jodowego środka kontrastującego nie są wymagane żadne przygotowania.

Podawanie jodowych środków kontrastujących – ciąża/karmienie piersią

tylko w wyjątkowych okolicznościach, gdy badanie ma zasadnicze znaczenie, można podać jodowe środki kontrastujące kobiecie w ciąży ale potem należy kontrolować czynność tarczycy noworodka w pierwszym tygodniu życia,
karmienie piersią może być kontynuowane na normalnych zasadach,
w przypadku kobiet z niewydolnością nerek nie jest konieczne stosowanie dodatkowych środków ostrożności dotyczących płodu lub noworodka.

Środki kontrastujące stosowane w badaniach rezonansu magnetycznego

W związku z doniesieniami o nerkowopochodnym włóknieniu systemowym (NSF), używane powinny być jedynie środki makrocykliczne. Wyjątkiem jest kwas gadobenowy stosowany w badaniach wątroby.

Ostre reakcje niepożądane na środki kontrastujące zawierające gadolin

Czynniki zagrożenia dotyczące pacjenta - pacjent z następującymi chorobami w wywiadzie:

wystąpienie w przeszłości ostrej reakcji na środek zawierający gadolin,
astma wymagająca leczenia farmakologicznego,
alergia wymagająca leczenia farmakologicznego.

Czynniki zagrożenia dotyczące środka kontrastującego:

ryzyko wystąpienia reakcji nie jest związane z osmolalnością środka kontrastującego; zastosowanie niskich dawek sprawia, że obciążenie osmolarne jest niewielkie,
nie ma różnic w częstości występowania ostrych działań niepożądanych wśród środków na bazie gadolinu.

Uwaga

Ryzyko wystąpienia ostrej reakcji na środek kontrastujący zawierający gadolin jest niższe niż ryzyko w przypadku jodowego środka kontrastującego, niemniej jednak wystąpienie silnych reakcji na środki kontrastujące zawierające gadolin jest możliwe.

2. Opóźnione reakcje niepożądane (reakcje na dożylny środek kontrastujący występujące w ciągu od 1 godziny do 1 tygodnia po wstrzyknięciu)

Opóźnione reakcje skórne typu tych, które mogą pojawiać się po zastosowaniu jodowych środków kontrastujących nie zostały opisane w przypadku zastosowania środków kontrastujących zawierających gadolin.

3. Bardzo późne reakcje niepożądane (takie, które występują później niż 1 tydzień po wstrzyknięciu)

Nerkopochodne włóknienie układowe (NSF)

Diagnoza nerko-pochodnego zwłóknienia systemowego powinna być stawiana tylko w przypadku, gdy spełnione zostaną kliniczne i histopatologiczne kryteria Rejestru NSF, Yale (J Am Acad Dermatol 2011; 65:1095-1106). Związek pomiędzy nerkopochodnym zwłóknieniem układowym (NSF) i środkami kontrastowymi opartymi na gadolinie wykryto w 2006 r.

Cechy kliniczne

Czas wystąpienia: od dnia ekspozycji do 2–3 miesięcy, a czasem nawet do kilku lat po ekspozycji.

Objawy wstępne: ból, świąd, obrzęk, rumień, zazwyczaj rozpoczyna się w obrębie kończyn dolnych.

Objawy późniejsze: włókniste pogrubienie skóry i tkanki podskórnej oraz przykurcze kończyn a także włóknienie narządów wewnętrznych, np. mięśni, przepony, serca, wątroby, płuc; jeżeli włóknienie narządów wewnętrznych jest rozległe może nastąpić śmierć.

Czynniki ryzyka wystąpienie NSF związane z pacjentem:

pacjenci z obniżoną czynnością nerek (GFR<15ml/min), pacjenci dializowani.
Czynniki ryzyka wystąpienia NSF związane ze środkiem kontrastującym:
gadodiamid był odpowiedzialny za większość zgłoszonych przypadków NSF ale NSF wystąpił również po dimegluminie gadopentetynianu i gadowersetamidzie.
ryzyko wzrasta wraz ze wzrostem dawki środka kontrastowego, ale NSF może wystąpić po podani pojedynczej dawki.

4. Reakcje niepożądane na środki kontrastujące zawierające gadolin dotyczące nerek:

ryzyko nefrotoksyczności jest bardzo niskie, gdy środki kontrastujące zawierające gadolin stosowane są w zatwierdzonych dawkach,
u pacjentów z niewydolnością nerek należy zastosować się do wytycznych ESUR dotyczących NSF,
żadne szczególne środki ostrożności nie są niezbędne w przypadku podania środka kontrastującego zawierającego Gadolin pacjentom z cukrzycą, przyjmującym metforminę.

5. Wynaczynienie gadolinowego środka kontrastującego

Rodzaj uszkodzeń

większość uszkodzeń ma łagodny charakter,
ciężkie uszkodzenia: owrzodzenia skóry, martwicę tkanek miękkich i zespół ciasnoty międzypowięziowej.

Czynniki zagrożenia – dotyczące techniki

użycie strzykawki automatycznej,
nieoptymalne miejsca wstrzyknięcia, m.in. kończyna dolna i niewielkie żyły obwodowe,
duża objętość środka kontrastującego,
środek kontrastujący o wysokiej osmolarności i lepkości.

Czynniki zagrożenia – dotyczące pacjenta

brak możliwości komunikowania się, delikatne lub uszkodzone żyły, niewydolność tętnic, zaburzenia drenażu limfatycznego lub żylnego, otyłość.

6. Gadolinowe środki kontrastujące a guzy wytwarzające katecholaminy (guz chromochłonny nadnerczy i przyzwojak),

przed podaniem dożylnym środka kontrastującego zawierającego gadolin nie są wymagane żadne specjalne przygotowania.

7. Dializy a podawanie środków kontrastujących

wszelkie środki kontrastowe zawierające gadolin mogą być usunięte poprzez hemodializę lub dializę otrzewnową
nie zostało udowodnione, aby hemodializa chroniła pacjentów z zaburzeniami czynności nerek przed nefropatią lub NSF wywołanymi przez gadolinowy środek kontrastujący,
u wszystkich pacjentów należy unikać hiperwolemii i przeciążenia osmotycznego; aby uniknąć ryzyka NSF, należy zastosować się do zaleceń ESUR.

Hemodializa

zalecana jest korelacja czasu wstrzyknięcia środka kontrastującego z sesją hemodializy,
zalecana jest dodatkowa sesja hemodializy w celu usunięcia środka kontrastującego, tak szybko jak to możliwe po jego podaniu.

Ciągła ambulatoryjna dializa otrzewnowa

potrzeba hemodializy w celu usunięcia środka kontrastującego winna zostać omówiona z lekarzem kierującym.

8. Sekwencje i częstość podawania środków kontrastujących

u wszystkich pacjentów należy użyć najmniejszej ilości środka kontrastującego koniecznego do uzyskania dobrego efektu diagnostycznego,
pacjenci z prawidłową czynnością nerek (GFR>30ml/min/1,73m²) - pomiędzy wstrzyknięciami środków kontrastowych opartych na jodzie i gadolinie powinno upłynąć co najmniej 4 godziny,
pacjenci z zaburzeniem czynności nerek (GFR<30ml/min/1,73 m² lub dializowani) – pomiędzy wstrzyknięciami środków kontrastowych opartych na jodzie i gadolinie powinno upłynąć co najmniej 7 dni,
w przypadku badań j. brzusznej z podaniem środków kontrastujących, badanie TK należy wykonać przed badaniem MR,
w przypadku badań klatki piersiowej i mózgu, zarówno badanie TK jak i MR mogą być wykonane jako pierwsze,
pacjenci z prawidłową czynnością nerek (GFR>30ml/min/1,73m²) - pomiędzy kolejnymi wstrzyknięciami opartego na gadolinie środka kontrastującego powinno upłynąć co najmniej 4 godziny,
pacjenci z zaburzeniem czynności nerek (GFR<30ml/min/1,73m²lub dializowani) – pomiędzy kolejnymi wstrzyknięciami środka kontrastowego opartego na jodzie powinno upłynąć co najmniej 7 dni.
w czasie badania należy zawsze zapisywać nazwę i dawkę stosowanego środka kontrastującego w dokumentacji pacjenta.

9. Podawanie gadolinowych środków kontrastujących – ciąża/karmienie piersią

nie stosować u kobiet w ciąży; jedynie w przypadku wyraźnej konieczności i wtedy należy zastosować możliwie niską dawkę środka makrocyklicznego,
karmienie piersią może być kontynuowane normalnie, w przypadku podania matce makrocyklicznych środków kontrastujących na bazie gadolinu.
w przypadku obniżonej czynności nerek, u karmiącej matki, nie należy podawać gadolinowego środka kontrastującego

10. Gadolinowe środki kontrastujące – gromadzenie w ośrodkowym układzie nerwowym

analiza przeprowadzona przez Europejską Agencję Leków (EMA) potwierdziła (po raz pierwszy w 2014), że po stosowaniu gadolinowych środków kontrastowych, w tkankach mózgu gromadzą się niewielkie ilości gadolinu; stwierdzono przy tym, że większa ilość gadolinu gromadzi się w mózgu w przypadku stosowania liniowych środków gadolinowych niż środków o budowie pierścieniowej (makrocyklicznej),
do chwili obecnej nie ma dowodów na to, że gromadzenie się w mózgu gadolinu pochodzącego z któregokolwiek produktu jest szkodliwe dla pacjentów,
ponieważ długofalowe ryzyko związane z gromadzeniem się gadolinu w mózgu nie jest znane, EMA zaleca, aby na terenie UE zawiesić całkowicie obrót dożylnymi środkami kontrastowymi o budowie liniowej (Omniscan, Magnevist, Optimark)
gadolinowe związki kwasu gadoksetowego i kwasu gadobenowego mogą być stosowane jedynie w badaniu wątroby
gadolinowe związki kwasu gadopentetowego mogą być stosowane wyłącznie do wstrzyknięć dostawowych.
aktualne informacje dotyczące dopuszczonych do obrotu środków kontrastujących można uzyskać w pracowniach MR.

Uwagi

nie ma konieczności, aby pacjent był na czczo przed podaniem środka kontrastującego (Zalecenia PLTR)
u chorych dializowanych nie jest konieczne umawianie dodatkowej dializy.

Środki kontrastujące stosowane w ultrasonografii

Uwagi ogólne

ultradźwiękowe środki kontrastowe są generalnie bezpieczne,
mogą wystąpić objawy niepożądane u pacjentów w stanie krytycznym i u pacjentów z ostrą chorobą wieńcową.

2. Przeciwskazania

nie należy podawać ultrasonograficznych środków kontrastowych w ciągu 24 godzin przed zabiegiem litotrypsji.

3. Rodzaj i natężenie reakcji niepożądanych

większość reakcji ma charakter łagodny (np. bóle głowy, nudności, uczucie gorąca, zaburzenia smaku) i ustępuje samoistnie
bardziej zaostrzone reakcje alergiczne występują rzadko i przypominają reakcje występujące po podaniu środków jodowych i środków zawierających gadolin.

4. Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia działań niepożądanych:

kontrola w kierunku nietolerancji któregokolwiek ze składników środka kontrastującego,
zastosowanie najniższego poziomu wyjścia akustycznego i jak najkrótszego czasu emisji fal ultradźwiękowych, niezbędnych do przeprowadzenia badania diagnostycznego .

opracowanie: Andrzej Urbanik / na podstawie wytycznych European Society of Urogenital Radiology