Kierowanie na badania radiologiczne
Ogólne zasady
Wykonanie badania radiologicznego zwykle odbywa się na podstawie skierowania wystawionego przez lekarza prowadzącego pacjenta. W przypadku badań wykonywanych z użyciem promieniowania rentgenowskiego jest to usankcjonowany przepisami obowiązek. Bez skierowania mogą być wykonywane jedynie badania z zastosowaniem promieniowania rentgenowskiego przeprowadzane w ramach mammograficznych badań przesiewowych (skryningowych), stomatologicznych badań wewnątrzustnych oraz diagnostyki przy pomocy densytometrów (DXA). Przy tym jest to niezależne od tego czy płatnikiem jest pacjent czy system ochrony zdrowia. Biorąc to pod uwagę, w przypadku braku skierowania, personel pracowni radiologicznej ma obowiązek odmówić jego wykonania, nawet gdy pacjent zechce sam za nie zapłacić.
Inna sytuacja ma miejsce w przypadku badań takich jak ultrasonografia (USG) czy rezonans magnetyczny (MR). W tym przypadku skierowania są wymagane tylko w przypadku gdy płatnikiem nie jest pacjent.
Jeżeli jednak badanie radiologiczne związane jest z podaniem środka kontrastującego, skierowanie jest zawsze wymagane. Warto przy tym zwrócić uwagę, że przedstawienie skierowania w przypadku każdego badania radiologicznego (niezależnie czy jest taki obowiązek czy nie), a w dodatku z kompletem szczegółowych danych klinicznych oraz wynikami i obrazami z badań poprzednio wykonanych, pozwala wykonać badanie bardziej precyzyjnie. Ułatwia również wykonanie opisu przez lekarza, specjalistę radiologa.
Kiedy badanie finansowane jest przez Narodowy Fundusz Zdrowia jako świadczenie ambulatoryjne (badania MR, badania TK oraz badania mammograficzne w ramach Populacyjnego Programu Wczesnego Wykrywania Raka Piersi), lekarz kierujący nie może wskazywać, w której pracowni dana procedura ma być wykonana. Nie może także proponować wydania skierowania pod warunkiem, że badanie będzie wykonane w konkretnej pracowni.
Skierowania na badania obrazowe wystawiane przez lekarzy rodzinnych
Lekarze rodzinni zabezpieczają podstawową diagnostykę RTG i USG dla "swoich" pacjentów. W tym celu mają podpisane umowy z odpowiednimi pracowniami. Badania wykonywane są bezpłatnie ale tylko w tych pracowniach, do których skieruje lekarz rodzinny. Jeżeli pacjent uzna, że woli wybrać inną pracownię USG lub RTG to może tam badanie wykonać ale musi pokryć jego koszt.
Skierowania na bezpłatne badania obrazowe wystawiane przez lekarzy rodzinnych dotyczą ściśle określonych badań RTG i USG.
W przypadku zdjęć rentgenowskich są to:
-zdjęcie klatki piersiowej w projekcji AP i bocznej;
-zdjęcia kostne – kręgosłupa, kończyn i miednicy w projekcji AP i bocznej
-zdjęcie czaszki
-zdjęcie zatok obocznych nosa
-zdjęcie przeglądowe jamy brzusznej.
W przypadku diagnostyki USG:
-badanie tarczycy i przytarczyc;
-badanie ślinianek;
-badanie nerek, moczowodów, pęcherza moczowego
- badanie brzucha i przestrzeni zaotrzewnowej, w tym wstępnej oceny gruczołu krokowego
- badanie obwodowych węzłów chłonnych.
Lekarze rodzinni nie mogą wystawiać skierowań na badania TK (z opisanym poniżej wyjątkiem) i MR za które płatność ponosi NFZ. Jeżeli takie skierowanie wystawią to pacjent będzie musiał zapłacić. Od 1 października 2022 – zgodnie z Rozporządzeniem w sprawie świadczeń gwarantowanych POZ – „Lekarz podstawowej opieki zdrowotnej może wystawiać skierowanie na badanie tomografii komputerowej płuc po stwierdzeniu nieprawidłowości w badaniu radiologicznym klatki piersiowej przy wskazaniach do pogłębienia diagnostyki”
Kierowanie na bezpłatne badania TK i MR (płatne przez Narodowy Fundusz Zdrowia)
Na badania TK (tomografia komputerowa) lub MR (magnetyczny rezonans), gdy wykonywane są w placówkach posiadających umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia (NFZ) - skierowanie może wystawić jedynie lekarz-specjalista (jedyny wyjątek to badanie TK kl. piersiowej opisane powyżej). Jednostka w której pracuje lekarz kierujący musi być poradnią specjalistyczną i posiadać umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia. W takim przypadku badanie może być wykonane bezpłatnie w pracowni TK lub MR, która posiada kontrakt z NFZ na wykonywanie takich badań. Pacjent może wybrać dowolną pracownię TK lub MR (w całym kraju) a lekarz kierujący nie może określać gdzie badanie ma być wykonane. Lekarze rodzinni nie mogą wystawiać skierowań na badania TK (powyżej opisano jedyny wyjątek) i MR za których płatność ponosi NFZ. Jeżeli takie skierowanie wystawią to płatność będzie po stronie pacjenta. Uwaga: .
Na powyżej określonych zasadach, badanie może być wykonane bezpłatnie w pracowni TK lub MR, która posiada kontrakt z NFZ na wykonywanie takich badań. Pacjent może wybrać dowolną pracownię TK lub MR (w całym kraju).
Uwaga:
Funkcjonują pracownie TK i MR, które nie posiadają kontraktów z NFZ – w takich pracowniach badania są wykonywane jedynie odpłatnie.
Niektóre pracownie TK lub MR nie mogą wykonywać badań płatnych przez pacjentów – może to wynikać z odrębnych przepisów.
Jeżeli lekarz kierujący uzna, że pacjent musi mieć wykonane badanie TK lub MR w znieczuleniu to obowiązują następujące kryteria w tym względzie (Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 12 grudnia 2020r.)
1) wiek do 12 roku życia włącznie lub
2) wiek do 18 roku życia oraz rozpoznanie według klasyfikacji ICD-10: F90 − Zaburzenia hiperkinetyczne, R44 − Inne objawy i dolegliwości dotyczące odczuwania i spostrzegania, lub 3) nasilony przebieg zaburzeń lękowych z rozpoznaniem według klasyfikacji ICD 10: F40 − Zaburzenia lękowe w postaci fobii, F41 − Inne zaburzenia lękowe, lub 4) brak współpracy pacjenta z personelem medycznym z powodu nasilenia objawów w przebiegu zaburzeń psychicznych lub rozwojowych z rozpoznaniem według klasyfikacji ICD-10: F00 − Otępienie w chorobie Alzheimera, F01 − Otępienie naczyniowe, F02 − Otępienie w przebiegu innych chorób sklasyfikowanych gdzie indziej, F03 − Otępienie nieokreślone, F04 − Organiczny zespół amnestyczny niespowodowany przez alkohol ani inne substancje psychoaktywne, F05 − Majaczenie niespowodowane przez alkohol ani inne substancje psychoaktywne, F06 − Inne zaburzenia psychiczne spowodowane uszkodzeniem lub dysfunkcją mózgu i chorobą somatyczną, F07 − Zaburzenia osobowości i zachowania spowodowane chorobą, uszkodzeniem lub dysfunkcją mózgu, F20 − Schizofrenia, F21 − Zaburzenie schizotypowe, F22 − Uporczywe zaburzenia urojeniowe, F23 – Ostre i przemijające zaburzenia psychotyczne, F24 − Indukowane zaburzenie urojeniowe, F25 − Zaburzenia schizoafektywne, F28 − Inne nieorganiczne zaburzenia psychotyczne, F29 − Nieokreślona psychoza nieorganiczna, F30 − Epizod maniakalny, F31 − Zaburzenia afektywne dwubiegunowe, F71 − Upośledzenie umysłowe umiarkowanego stopnia, F72 − Upośledzenie umysłowe znacznego stopnia, F73 − Upośledzenie umysłowe głębokiego stopnia, F84 − Całościowe zaburzenia rozwojowe, lub 5) zaburzenia ruchowe o nasileniu utrudniającym przeprowadzenie badania (drżenia typu pląsawiczego lub parkinsonowskiego).
Kierowanie na badania mammograficzne
Na badania mammograficzne, skryningowe (w ramach Populacyjnego Programu Wczesnego Wykrywania Raka Piersi) nie jest wymagane skierowanie a badanie to może być wykonywane co 24 miesiące, bezpłatnie dla pań w wieku od 45 do 74 lat; należy tylko okazać dowód osobisty. W programie Wczesnego Wykrywania Raka piersi, na w/wym zasadach mogą także brać udział kobiety po pięciu latach od zakończenia leczenia raka piersi.
Mammograficzne badania przesiewowe (skryningowe) wykonywane są bezpłatnie w wybranych pracowniach mammograficznych, które mają podpisaną umowę z Narodowym Funduszem Zdrowia. Pacjentka może wybrać dowolną pracownię mammograficzną na terenie całego kraju albo badanie realizowane w mammobusie pod warunkiem, że firma, która prowadzi wykonywanie mammograficznych badań skryningowych posiada umowę z NFZ. W przypadku pań, których nie obejmuje program skryningowy, konieczne jest wystawienie skierowania przez lekarza kierującego.
Badania obrazowe bez skierowań
W przypadku następujących badań - stomatologiczne zdjęcia wewnątrzustne oraz badania densytometryczne (DXA) - w których stosuje się promieniowanie jonizujące nie są wymagane skierowania. Również w przypadku skryningowych badań mammograficznych – powyżej opisano to szczegółowo.
Jeżeli pacjent postanowi poddać się badaniu USG lub MR to może takie badanie wykonać bez skierowania w dowolnej pracowni USG lub MR ale wtedy ponosi koszt procedury. Warto jednak (dotyczy to zwłaszcza badań MR) skonsultować się z lekarzem (np. rodzinnym) czy wykonanie konkretnego badania ma sens a jeżeli tak to co ma ono wyjaśnić. W takim przypadku lekarz-specjalista radiolog, który decyduje o przebiegu badania, wybierze optymalną procedurę jego wykonania.